Χριστόφορος Σταμπόγλης

Ο βαθύτερος ρόλος της τέχνης ήταν πάντοτε η αφύπνιση της πνευματικότητας του ανθρώπου και αυτό είναι σίγουρο ότι θα τον οδηγήσει σε ουσιαστικότερες σκέψεις γύρω από την ηθική του, την στάση του απέναντι στην ανθρωπότητα, στους συνανθρώπους του, στον πλανήτη, στην τιμιότητα ή στην ατιμία, απέναντι, δηλαδή, σε οτιδήποτε μπορεί να είναι ενάντια προς τον συνάνθρωπο ακόμα κι αν αυτό είναι προς το συμφέρον του. Χριστόφορος Σταμπόγλης

‘’Ο Χριστόφορος Σταμπόγλης, με τη βαθιά φωνή του, έχει αυτό το σπάνιο χάρισμα να νιώθει αυτό που τραγουδά με κάθε σημείο του σώματος. Έχει θεατρικότητα, χάρη, σύνεση και φωνή μεγάλης ακρίβειας, που έρχεται από πολύ μακριά […]’’ Νίκος Βατόπουλος

Ο Χριστόφορος Σταμπόγλης είναι ένας από τους πιο διαπρεπείς λυρικούς τραγουδιστές της γενιάς του. Διαθέτει μία άρτια μουσική και τεχνική ικανότητα, αλλά και πάθος που του επιτρέπει να ερμηνεύει μοναδικά τους χαρακτήρες που ενσαρκώνει.

Γεννήθηκε στην Αθήνα, ξεκίνησε σπουδές τραγουδιού στο Ωδείο Αθηνών με καθηγήτρια την Κική Μορφονιού (1981). Το 1983 κέρδισε την υποτροφία ‘’Μαρία Κάλλας’’ και συνέχισε τις σπουδές του στο Λονδίνο στη Μουσική και Δραματική Σχολή Γκίλντχολ (1984-1988). Το 1989 συνέχισε τις σπουδές του στη Νέα Υόρκη με καθηγητή τον Αρμέν Μπογιατζιάν.

Μελέτησε επίσης, με τους Κώστα Πασχάλη και Δημήτρη Καβράκο. Πρωτοεμφανίστηκε στο Λονδίνο το 1987, ερμηνεύοντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην όπερα του Μότσαρτ, οι γάμοι του Φίγκαρο, ενώ δύο χρόνια μετά πρωτοεμφανίστηκε στην Εθνική Λυρική Σκηνή υποδυόμενος τον Λεπορέλο στην όπερα Ντον Τζοβάννι.

Επιπρόσθετα, τραγούδησε τους πρωταγωνιστικούς ρόλους στις πρώτες παρουσιάσεις των έργων Ο Κονρουά και οι κόπιες του, Η πολιορκία της Κορίνθου, Αττίλας.

Από το 2002 έως και το 2007 διετέλεσε μόνιμο στέλεχος της Γερμανικής Όπερας του Ρήνου. Έχει ερμηνεύσει τους πιο αντιπροσωπευτικούς ρόλους του ρεπερτορίου του, έχει συνεργαστεί με σημαντικούς καλλιτέχνες κι έχει εμφανιστεί σε μερικά από τα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα του κόσμου.

Στην Ελλάδα έχει συμπράξει πολλές φορές με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, την Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ, καθώς και με την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης. Το ρεπερτόριό του ξεπερνά τους 100 ρόλους, ενώ πλούσια είναι και η δισκογραφική του παρουσία.

Γιώτα Ευταξία.: Αγαπητέ κ. Σταμπόγλη, σας καλωσορίζω στο Ραδιόφωνο Τέχνης.

Χριστόφορος Σταμπόγλης.: Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση. Είναι μεγάλη η χαρά μου που είμαι μαζί σας.

Γ.Ε.: Ένα σύνολο από παράγοντες οδηγούν και υφαίνουν με πολλούς τρόπους τη ζωή ενός ανθρώπου. Ποιοι ήταν εκείνοι οι παράγοντες που σας ώθησαν να ασχοληθείτε επαγγελματικά με το λυρικό τραγούδι;

Χ.Σ.: Κοιτάξτε η απάντηση σ' αυτό το ερώτημα είναι λίγο μεταφυσική. Επισκέφτηκα την Εθνική Λυρική Σκηνή για πρώτη φορά στα 10 μου χρόνια όταν με πήρε η γιαγιά μου από το χέρι και με πήγε στην παράσταση της όπερας Ο κουρέας της Σεβίλλης όπου θυμάμαι πρωταγωνιστούσε ο Νικολάε Χέρλεα. Από τη στιγμή που μπήκα σ' αυτό το θέατρο ο ενθουσιασμός μου αλλά και η βαθιά αίσθηση ότι ανήκω εκεί ήταν πραγματικά ασύγκριτη. Και λέω μεταφυσική γιατί είναι πολύ δύσκολο να εξηγηθεί με τη λογική πώς ένα 10χρονο παιδί μπόρεσε να νιώσει πού ανήκει. Αυτό πέρασε στο χώρο του συνειδητού πολύ αργότερα όταν το μυαλό μπόρεσε να ερμηνεύσει κάποια κομμάτια της ψυχής. Βέβαια δεν θα πρέπει να αφήσω εκτός το γεγονός ότι ο παππούς μου, του οποίου φέρω το όνομα, ήταν λάτρης της όπερας, ο ίδιος τραγουδιστής αλλά όχι επαγγελματίας και ο μικρότερος αδερφός του καθώς και ο γιος αυτού υπήρξαν αντίστοιχα πρώτο κοντραμπάσο και πρώτο βιολοντσέλο στην ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Από την οικογένεια της μητέρας μου λοιπόν υπάρχει ήδη μία σοβαρή μουσική παράδοση που έφτασε μέχρι σε εμάς.

Γ.Ε.: Σπουδάσατε στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στο Ωδείο Αθηνών με καθηγήτρια την Κική Μορφονιού και συνεχίσατε στο εξωτερικό, στη Μουσική και Δραματική Σχολή Γκίλντχολ του Λονδίνου, αλλά και στη Νέα Υόρκη. Πώς θυμάστε εκείνα τα χρόνια διαμονής και φοίτησης στο εξωτερικό;

Χ.Σ.: Σας ευχαριστώ που μου δίνετε την ευκαιρία να μιλήσω για την Κική Μορφονιού. Η Κική Μορφονιού δεν υπήρξε μόνο η πρώτη μου δασκάλα, αλλά και ο άνθρωπος που με αγκάλιασε με μεγάλη αγάπη και πίστη στην φωνή μου από την πρώτη στιγμή και δεν έπαψε να με συμβουλεύει και να με παρατηρεί ακόμα και στα πρώτα μου βήματα, εάν έβλεπε κάτι που δεν την ικανοποιούσε. Στην Κική Μορφονιού δεν οφείλω μόνο την πρώτη μου επαφή με αυτό που λέμε «εκπαίδευση ενός σολίστα στην όπερα», αλλά κυρίως μια αγκαλιά μεγάλης αγάπης, την οποία χάριζε σε όλα τα παιδιά της, όπως αποκαλούσε τους μαθητές της. Τα χρόνια στο εξωτερικό από την άλλη ήταν πολύ δύσκολα για μένα. Η έναρξη των σπουδών μου συνέπεσε με τον θάνατο του πατέρα μου και βρέθηκα να ζω στο Λονδίνο και αργότερα στη Νέα Υόρκη χωρίς να έχω απόλυτη συνείδηση του τι μου συμβαίνει στη ζωή. Ευτυχώς η ενασχόλησή μου με την μελέτη του τραγουδιού, που παρέμεινε το μεγάλο πάθος της ζωής μου, ήταν ένα μονοπάτι που στήριζε την ισορροπία μου. Δεν μπορώ όμως να σας μιλήσω για ξέγνοιαστα και εύκολα χρόνια. Ευτυχώς αυτό που αποκαλούμε ‘’νιάτα’’ έρχεται πάντα και εξομαλύνει τις δυσκολίες.

Γ.Ε.: Θα ταξιδέψουμε για λίγο στο παρελθόν και συγκεκριμένα στο 1987, όπου πρωτοεμφανιστήκατε στο Λονδίνο, ερμηνεύοντας τον ρόλο του Φίγκαρο (Οι γάμοι του Φίγκαρο). Μελέτη, πρόβες, αγωνία, ανυπομονησία και… η αυλαία ανοίγει. Ποια τα συναισθήματα που σας κατακλύζουν εκείνη τη στιγμή βλέποντας το κοινό μπροστά σας και υποδυόμενος τον πρωταγωνιστικό ρόλο;

Χ.Σ.: Δύο παράγοντες νομίζω ορίζουν συχνά το ντεμπούτο ενός τόσο νέου καλλιτέχνη. Σας θυμίζω πως όταν έκανα το ντεμπούτο μου ήμουν μόλις 24 ετών και δυστυχώς είχα την αίσθηση πως είχα ήδη αργήσει. Νομίζω πως αυτό που χαρακτηρίζει εκείνη τη βραδιά ήταν σίγουρα η αγωνία, αλλά και ο ενθουσιασμός που κάλυψε εν πολλοίς τις αδυναμίες αυτού του πρωτοεμφανιζόμενου νεαρότατου βαθύφωνου.

Γ.Ε.: Θεωρείτε ότι η σκηνή είναι ένα άλλος κόσμος; Ο καλλιτέχνης πλάθει το δικό του σύμπαν και προ(σ)καλεί τον κάθε θεατή να τον γνωρίσει;

Χ.Σ.: Μα το θέατρο μας δίνει ακριβώς αυτή την τρομερή ευκαιρία για κάποιες ώρες να γίνουμε κάποιος άλλος, να δούμε πώς είναι η ζωή αν ήμασταν κάποιος άλλος και ίσως μερικές φορές μας δίνει την ευκαιρία να γλυτώσουμε από τον ίδιο μας τον εαυτό, ο οποίος μπορεί να είναι αβάσταχτος. Από την άλλη το καθήκον μας ως καλλιτέχνες είναι ναι να πλάσουμε τον κόσμο που δημιούργησε ο συνθέτης και που παρέλαβε ο σκηνοθέτης και να καλέσουμε το κοινό να μοιραστεί αυτή την εμπειρία ζητώντας του να προσλάβει πια ό,τι καταφέραμε εμείς να καταθέσουμε.

Γ.Ε.: Το 1989 πρωτοεμφανιστήκατε στην Εθνική Λυρική Σκηνή στον ρόλο του Λεπορέλο (Ντον Τζοβάννι). Πρόκειται για έναν ρόλο που σας έχει καταξιώσει σε μεγάλα λυρικά θέατρα. Στο έργο, ο Λεπορέλο γνωρίζοντας την ανήθικη και απρεπή συμπεριφορά του αφεντικού του, Ντον Τζοβάννι, ονειρεύεται τη στιγμή που θα ελευθερωθεί από αυτόν. Άραγε, πόσο εφικτό είναι να ελευθερωθούμε από όλους όσους μας κρατούν δέσμιους;

X.Σ.: Το 1989 είχα την ευκαιρία να κάνω το ντεμπούτο μου στην Εθνική Λυρική Σκηνή, την οποία και θεωρώ σπίτι μου. Ήταν μία ευκαιρία που μου έδωσε ο μεγάλος Κώστας Πασχάλης όπου τραγούδησα και πλάι του και πλάι στον διάσημό του Ντον Τζοβάννι. Το συγκινητικό εκείνης της βραδιάς είναι ότι στον πρώτο μου Λεπορέλο στην ΕΛΣ έτυχε ο μεγάλος μας αυτός βαρύτονος να τραγουδά τον τελευταίο του Δον Ζουάν από μια σειρά τεράστιων επιτυχιών σε αυτό το ρόλο στα μεγαλύτερα θέατρα του κόσμου.
Για να απαντήσω στην ερώτησή σας, η απόφαση μας να ελευθερωθούμε από όσους μας κρατούν δέσμιούς δεν είναι πάντοτε απλή, ούτε χωρίς κόστος. Είναι όμως μία απόφαση που πρέπει να βρούμε το θάρρος να την πάρουμε κάποια στιγμή. Κι αν δεν έχουμε αυτό το θάρρος δεν είναι καθόλου ντροπή να ζητήσουμε βοήθεια, όπως και είναι υποχρέωσή μας σαν συνάνθρωποι να βοηθήσουμε κάποιον που έχει ανάγκη από αυτή την βοήθεια, ώστε να καταφέρει να κάνει το μεγάλο βήμα.

Γ.Ε.: Εκτός από την Ελλάδα έχετε διαπρέψει και σε πολλά λυρικά θέατρα του εξωτερικού. Πόσο δύσκολη είναι σήμερα μια διεθνής καριέρα;

Χ.Σ.: Αυτή είναι μια δύσκολη ερώτηση. Πρέπει να σας ομολογήσω πως σήμερα η διεθνής καριέρα είναι πολύ πιο εύκολη από ότι ήταν 40 χρόνια πριν. Αυτό δε σημαίνει όμως ότι είναι εύκολη γενικά. Νομίζω πως στην διεθνή καριέρα φυσικά παίζει ρόλο η αξία και το μέγεθος ενός καλλιτέχνη, αλλά παίζει ρόλο και η σωστή στιγμή, οι σωστοί άνθρωποι και ο συνδυασμός των παραπάνω.

Γ.Ε. : Η όπερα θεωρείται πνευματικός απόγονος του αρχαίου ελληνικού θεάτρου, του οποίου έμπνευση αποτελούσε ο λαός, αλλά κι ενέπνεε τον λαό, τη δημοκρατία. Θα μπορούσε, επομένως, να ειπωθεί το ίδιο και για την όπερα;

Χ.Σ.: Κοιτάξτε δεν μπορούμε να πούμε ακριβώς το ίδιο, πρέπει όμως να τονίσω πως η όπερα υπήρξε πάντοτε ένα πολιτικό θέαμα. Οι συνθέτες έβρισκαν πάντοτε την ευκαιρία να κάνουν σχόλια πολιτικά μέσα από τα έργα τους, είτε με παραβολές, είτε με παρομοιώσεις, είτε με συσχετισμούς που γίνονταν εμφανείς στο κοινό. Δεν θεωρώ όμως ότι η όπερα συνέβαλε στην κατανόηση της ζωής και της Δημοκρατίας όπως το αρχαίο δράμα. Νομίζω ότι το σημαντικότερο στην όπερα είναι το γεγονός ότι τουλάχιστον στην Ιταλία έγινε ένα λαϊκό θέαμα με σπουδαία όμως μουσική και αυτό έφερε μαζικά τον κόσμο στα θέατρα. Έτσι οι συνθέτες είχαν την ευκαιρία να περάσουν μηνύματα κάθε φορά που το επιθυμούσαν.

Γ.Ε.: Από τους ρόλους που έχετε ερμηνεύσει στην μέχρι τώρα καριέρα σας, υπάρχει κάποιος που σας έχει γοητεύσει ιδιαίτερα;

Χ.Σ.: Είναι πολύ περίεργο, αλλά θα συμφωνήσουν νομίζω όλοι οι συνάδελφοι μου πως τον κάθε ρόλο από τη στιγμή που τον παίρνουμε στα χέρια μας και που αφιερωνόμαστε σε αυτόν τελικά τον αγαπάμε πολύ. Όμως είναι φυσικό και λογικό να υπάρχουν κάποιοι ρόλοι που ξεχώρισαν στην πορεία μας κυρίως γιατί είτε ταυτιστήκαμε με τον πρωταγωνιστή, είτε μιλήσαμε πάρα πολύ βαθιά μέσα στην ψυχή μας. Δεν θα φανεί παράξενο να πω πως ο ρόλος που με σημάδεψε στη ζωή μου ήταν αυτός του Φίλιππου Β’ της Ισπανίας από την όπερα Ντον Κάρλο του Τζουζέππε Βέρντι. Όμως λάτρεψα και τον ρόλο που αναφέρατε προηγουμένως, τον οποίο και τραγούδησα πάνω από 100 φορές και είναι ο ταπεινός υπηρέτης του Ντον Τζοβάννι, ο Λεπορέλο.

Γ.Ε.: Η σημερινή εποχή είναι θα έλεγα πιο δύσκολη από τις προηγούμενες, διότι έχει χαθεί η ανθρωπιά, η ηθική, οι αξίες. Υπάρχει μία «σύγχυση» ιδεών, στόχων. Άραγε η τέχνη μπορεί να προστατεύσει τον σύγχρονο άνθρωπο από αυτή την «ισοπέδωση»;

X.Σ.: Δεν νομίζω ποτέ πως η τέχνη ασχολήθηκε με την προάσπιση της ηθικής. Νομίζω πως η τέχνη πάντα υπήρξε ο μεγάλος αμφισβητίας όλων αυτών που αποκαλούμε αξίες, ηθική ή νομιμότητα εντός εισαγωγικών. Νομίζω πως ο βαθύτερος ρόλος της τέχνης ήταν πάντοτε η αφύπνιση της πνευματικότητας του ανθρώπου και αυτό είναι σίγουρο ότι θα τον οδηγήσει σε ουσιαστικότερες σκέψεις γύρω από την ηθική του, την στάση του απέναντι στην ανθρωπότητα, στους συνανθρώπους του, στον πλανήτη, στην τιμιότητα ή στην ατιμία, απέναντι, δηλαδή, σε οτιδήποτε μπορεί να είναι ενάντια προς τον συνάνθρωπο ακόμα κι αν αυτό είναι προς το συμφέρον του.

Γ.Ε.: Το «Ραδιόφωνο Τέχνης» έχει ως πυρήνα τη μουσική και την ποίηση. Για εσάς τι είναι ποίηση;

X.Σ.: Η ποίηση δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά η μουσική του λόγου. Είναι λόγος οργανωμένος με τέτοιο τρόπο και αισθητική που γίνεται πια μια σύνθεση σχεδόν μουσική.

Γ.Ε.: Επιτρέψτε μου να δανειστώ έναν στίχο της ποιήτριας Κικής Δημουλά: «Όλοι έχουμε μέσα μας μιαν άλλη ζωή η οποία ενοχλεί, απαιτεί, παραπονιέται, δεν έζησε…». Θα επιθυμούσατε να είστε πρωταγωνιστής μίας άλλης ζωής ή ενός άλλου ρόλου;

X.Σ.: Να σας πω την αλήθεια όχι. Δεν θα ήθελα να είχα ζήσει μια άλλη ζωή ίσως αυτό που θα ήθελα όμως είναι να είχα ζήσει αυτή τη ζωή καλύτερα. Αλλά τέτοια ευκαιρία δεν θα έχω ξανά. Ακόμα κι αν επιστρέψουμε σε μια άλλη ζωή θα είναι κάτι άλλο δεν θα είναι ποτέ αυτό που έζησε και ζει ο Χριστόφορος Σταμπόγλης του Περικλή και της Σοφίας.

Γ.Ε.: Κύριε Σταμπόγλη θα κλείσουμε αυτή την υπέροχη συζήτηση με μία φράση ή στίχο που έχετε κρατήσει ως φυλαχτό και θα θέλατε να την μοιραστείτε με τους αναγνώστες.

X.Σ.: Είναι μερικοί στίχοι του Παλαμά που ειλικρινά γράφτηκαν με πυρήνα το μέσα μου και μου έμειναν από την ημέρα που τους απήγγειλε στο σχολείο ο εξαίρετος φιλόλογος κύριος Σπανός. Ίσως έμειναν μέσα μου γιατί έπρεπε να μου υπενθυμίζουν πάντα κάτι γι' αυτό που θα ακολουθούσε στη ζωή μου αν και τότε δεν το ήξερα ακόμα. Θα σας τους απαγγείλω από μνήμης ελπίζοντας να είμαι πιστός στην σύνθεση του μεγάλου Έλληνα ποιητή:

Όσα βουνά κι αν ανεβείτε
από τις κορυφές τους θ’αγναντεύετε άλλες κορυφές, ψηλότερες,
μιαν άλλη πλάση ξελογιάστρα.
Και στην κορφή σαν φτάσετε την υψηλότερη,
τότε θα καταλάβετε πως είσαστε σαν πρώτα,
κάτω από όλα τα άστρα.

Γ.Ε.: Σας ευχαριστώ θερμά για τον όμορφο διάλογο που είχαμε, καθώς και για τη σημαντική συνεισφορά σας στον πολιτισμό μας. Εύχομαι από καρδιάς κάθε επιτυχία!

Χ.Σ.: Σας ευχαριστώ και εγώ θερμά για την συνομιλία.  Εύχομαι καλή συνέχεια και επιτυχία στο έργο σας.